1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

6. 

7.

8. 

9. 

10. 

_Συναισθησία – Η επίκτητη νόσος του αρχιτέκτονα

«Συνάντησα πρόσφατα ένα φίλο. Ξέρεις από μικρός, μου έλεγε, βλέπω τις ημέρες της εβδομάδας σαν σχήματα. Τη Δευτέρα την είχα στο μυαλό μου σαν τετράγωνο. Ενώ την Παρασκευή σαν τρίγωνο. Δεν είναι όμως όλες οι ημέρες σχήματα. Η Πέμπτη ας πούμε, είναι το μπλε χρώμα. Και οι αριθμοί το ίδιο. Το τέσσερα είναι σαν να σε χτυπάει ο άνεμος. Έτσι το νιώθω. Το εννέα, πάλι είναι ένα κίτρινο. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με ό,τι βλέπω και ακούω γύρω μου. Όταν περπατάω στην πόλη και βλέπω όλα αυτά τα σχήματα, τις μορφές, τις διαφημίσεις, καταλαβαίνεις ότι όλα μπλέκονται.»

Όσο σουρεαλιστικό και αν ακούγεται το σενάριο που προηγήθηκε πρόκειται για μια σπάνια νευρολογική πάθηση κατά την οποία αναμιγνύονται οι αισθήσεις. O εγκέφαλος μεταφράζει μια συγκεκριμένη αισθητηριακή πρόσληψη σε ένα άλλο αισθητηριακό κέντρο από το αναμενόμενο, με αποτέλεσμα ένα σχήμα να γίνεται αντιληπτό ως χρώμα, ή αντίστροφα μια οσμή να γίνεται αντιληπτή ως ήχος.

Οι συσχετισμοί των αισθήσεων για αυτούς που πάσχουν από συναισθησία, όπως ονομάζεται αυτή η ασθένεια, είναι απροσδιόριστοι και συνήθως αποτελούν επιπρόσθετο σύμπτωμα άλλων νευρολογικών παθήσεων, όπως της αυτιστικής συμπεριφοράς, χωρίς όμως να είναι και απαραίτητο.  (…)

Παρ´ όλα αυτά, όσο παράδοξη και ανοίκεια και αν φαίνεται η μετάφραση ανάμεσα σε σχήματα με υφές, ήχους και οσμές ίσως για τον αρχιτέκτονα να μην είναι τελικά και τόσο άγνωστη. Αν προσεγγίσουμε αντίστροφα το σκοπό που διατυπώθηκε παραπάνω αναδύεται το ερώτημα:

Είναι η δημιουργική διαδικασία της αρχιτεκτονικής, μια διαδικασία συναισθησίας;

Κι της, αν το σκίτσο, το σχέδιο, ή ακόμα και τα ψηφιακά μέσα αναπαράστασης αποτελούν κατ’ αρχήν οπτικά εποπτικά μέσα πρότασης και επικοινωνίας του χώρου, η υλοποίηση της σε πραγματικό χώρο στη συνέχεια, πραγματώνει μια συνολική εμπειρία για της αισθήσεις. Η οπτική γλώσσα της γραμμής γίνεται εν τη γενέσει της και γλώσσα σωματική, γλώσσα εμπειριών, όχι μόνο οπτικών, αλλά και οσφρητικών, ακουστικών και κυρίως απτικών.

Για τον αρχιτέκτονα που αναζητά ο χώρος που σχεδιάζει να είναι πλούσιος για το σύνολο των αισθήσεων, κάθε γραμμή που τραβά στο χαρτί δεν αποτελεί απλά μια κατασκευαστική ή αισθητική χειρονομία, αλλά πολύ περισσότερο εμπεριέχει και μια σειρά από αισθητηριακές ποιότητες:

«Φέρνω δυο παράλληλες γραμμές που τρέχουν στο χαρτί από άκρη σε άκρη. Της διάδρομος εκτείνεται. Το βλέμμα αντιλαμβάνεται την έκτασή του. Ίσως να θεάται τον κήπο. Ο ήχος της φύσης έρχεται από το τέλος του διαδρόμου. Το σώμα θα κοπιάσει για να τον διανύσει και όταν φτάσει στο πέρας θα χρειαστεί να σταθεί, για να ξεκουραστεί.

Αλλάζω το επίπεδο του δαπέδου. Προσθέτω δυο σκαλοπάτια στην κάτοψη για να αλλάξει η στάθμη. Η διαφορά θα είναι μικρή. Δυο γραμμές και ένα βελάκι ανόδου. Ίσως τρεις. Το σώμα κατεβαίνει. Κατάβαση ή ανάβαση σε ένα χώρο, μια πράξη αυτονόητα συνηθισμένη, που της καταγράφεται ως απτική εμπειρία στο μυοσκελετικό σύστημα του χρήστη. Κατεβαίνοντας το σώμα θα νιώσει ότι βρίσκεται σε μια άλλη περιοχή. Σημαίνω ένα νέο χώρο, μια νέα λειτουργία, ένα νέο νόημα. Ίσως είναι το καθιστικό. Χαμηλότερα από την είσοδο και το διάδρομο.

Σχεδιάζω ένα παραλληλόγραμμο στη τομή. Ένα παράθυρο. Μια μαύρη οπή και μια ανθρώπινη φιγούρα δίπλα της. Να δω το ύψος σε σχέση με τον άνθρωπο. Χαμηλότερα, ψηλότερα, το σώμα θα σταθεί και εκεί, θα παρατηρήσει τον εξωτερικό χώρο. Ο ήχος και οι μυρωδιές του περιβάλλοντος θα έρθουν στο εσωτερικό όταν ανοίξει. Ο βόρειος άνεμος θα γίνει αισθητός. Ιδιαίτερα ένα ζεστό μεσημέρι του καλοκαιριού.

Το βλέμμα θα διαπεράσει το άνοιγμα του παραθύρου και θα δει ένα χώρο με της ποιότητες, άλλο νόημα, άλλη λειτουργία. Ίσως είναι το γύρω τοπίο. Θα αισθανθεί την εμπειρία στο τοπίο. Ανοιχτός χώρος, καθαρός αέρας, μυρωδιές. Το χώμα κάτω τραχύ, γεννά φύση, λουλούδια, δέντρα, βράχους, πέτρες.

Θα διακόψω το όριο του τοίχου παρακάτω μέχρι το δάπεδο, ώστε να γίνει πόρτα. Σχεδιάζω στην όψη μια μαύρη σχισμή με δυο ανθρώπινες φιγούρες δίπλα της. Ίσως τρεις. Θα περάσουν αρκετοί από εκεί. Το σώμα στέκεται, αναγνωρίζει ότι μπορεί να έχει πρόσβαση σε ένα άλλο χώρο. Η βοή των ανθρώπων από έξω εισέρχεται από την πόρτα εντονότερα στο εσωτερικό. Ίσως είναι ο δρόμος. Προχωράω της γραμμές.

Κατεβάζω την οροφή σε ένα πρόχειρο σκίτσο. Η προοπτική των γραμμών σπάει, οι κάθετες γραμμές κρύβονται. Αλλάζω το χώρο, μικραίνει της αισθήσεις. Η αντήχηση του ήχου μειώνεται και αλλάζει το βάθος του, προτού προλάβει το βλέμμα να τον αντιληφθεί. Το κινούμενο βλέμμα περιεργάζεται τα νέα όρια. Σημαίνω ένα νέο χώρο με άλλο νόημα, ίσως είναι ένα δωμάτιο.»

Οι περιγραφές που προηγήθηκαν ήταν γραμμές πάνω σε λευκό χαρτί. Οπτικές σχέσεις άσπρου και μαύρου ή ακόμα απτικές διαμορφώσεις του μολυβιού, απλές ίσως γραμμές, που της κρύβουν παράλληλες σκέψεις σωματικών εμπειριών. Ασπρόμαυρες ποιότητες που μελωδούν ήχους τοπίων και ανθρώπων, παράγουν υφές, μυρωδιές και θεάσεις. Απλές γραμμές που μεταφράζονται σε της αισθήσεις από της αναμενόμενες και συγκροτούν μια νέα γλώσσα όπου η σημειολογία της ξεπερνά τα όρια του βλέμματος, σαν ο της ο αρχιτέκτονας να πάσχει και της με την σειρά του από την επίκτητη νόσο της συναισθησίας.

Του Τσαμπίκου Πετρά, Αρχιτέκτων υπ. Διδάκτωρ Ε.Μ.Π.
Ασχολείται με θέματα προσβασιμότητας, καθώς και με τη διερεύνηση του τρόπου συμμετοχής των αισθήσεων στην αντίληψη του αρχιτεκτονικού χώρου.

πηγή  http://www.greekarchitects.gr/

Αναζητώντας την επιρροή του συνόλου των αισθήσεων στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό εντοπίσαμε την ασθένεια της συναισθησίας, το συσχετισμό δηλαδή των αισθήσεων, που αποτελεί νευρολογική πάθηση, και παράλληλα χαρακτηριστικό του αρχιτέκτονα. Έτσι, ο αρχιτέκτονας όταν σχεδιάζει προσπαθεί να συνδυάσει υφές, ήχους, χρώματα, ποιότητες ώστε να δίνει πολλαπλά αισθητηριακά ερεθίσματα στον χρήστη-αποδέκτη. Με αυτό τον τρόπο το αποτέλεσμα του σχεδιασμού αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον καθώς αναφέρεται σε όλες τις αισθήσεις. Κάτι τέτοιο προσπαθούμε να υλοποιήσουμε κι εμείς – με έναν πολύ πιο απτό τρόπο-  μέσω ενός χώρου που δημιουργεί ένα παιχνίδι των αισθήσεων.